Stres w wystąpieniach publicznych. Co to jest stres? Dlaczego się stresujemy? Po co nam stres?
Czym jest stres?
Zgodnie z definicją Hansa Selyego stres to niespecyficzna reakcja organizmu na jakiekolwiek wymaganie na niego nałożone1 lub według innej definicji stres zakłóca stan równowagi i wystawia nas na próbę lub nawet przekracza naszą zdolność do radzenia sobie z nim.2
Stresor to zdarzenie bodźcowe wymagające od organizmu pewnego rodzaju reakcji adaptacyjnej3 np. wejście na scenę przed publiką, a nawet sama informacja o konieczności wystąpienie publicznego.
Biologia i fizjologia stresu
Stres generuje reakcję uciekaj lub walcz i czasami również udawaj nieżywego. Podczas zagrożenia nasz organizm produkcje noradreanaliny i adrenaliny.1 Walter Cannon zaobserwował tę zależność zarówno u zwierząt, jak i u ludzi. W zasadzie ta reakcja jest dziedzictwem po naszych przodkach. W ich czasach był to uzasadniony i potrzebny stres. W naszych jest często przekleństwem. Przypatrzmy się sytuacji, w której odczuwamy stres w trakcie publicznego przemawiania, śpiewania czy grania na scenie, zdawania ustnego egzaminu czy wywiadu. Czy nieudana prezentacja spowoduje bezpośrednie zagrożenie życia tzn. śmierć? Nie. Czy może nam się fizycznie coś stać w trakcie? Nie. Zasadniczo w większości przypadków największe konsekwencje ponosimy poprzez własny stres, a nie samo wystąpienie. Często obawiamy się oceny innych, ośmieszenia, straty szansy na dalszą karierę czy nie zaprezentowania 100% naszych możliwości. O strategiach radzenia sobie ze stresem możesz przeczytać tutaj.
Czy stres jest zły?
Twórca pojęcia „stresu” Hans Selye wyodrębnił dwa rodzaje stresu: eustres oraz dystres.
• Eustres– pozytywny stres, który sprawia, że wstajemy rano z łóżka, wykonujemy zadania w terminie i mobilizujemy się generalnie do działania
• Dystres– negatywny stres, który ma niszczycielski i czasami wręcz patologiczny charakter5
Eustres jest pozytywnym zjawiskiem. Niektórzy opisują go jako mile pobudzenie, wyzwanie, generujące stan flow, mobilizacja do działania. Krótkotrwałe pobudzenie jest nam potrzebne do życia. Coś, czego powinniśmy unikać jest dystres.
Długotrwały i krótkotrwały stres
W sytuacji stresującej nasz mózg wydziela kortyzol- hormon stresu. Pomaga on nam zmobilizować energię, aby poradzić sobie w jakiejś trudnej sytuacji. Na krótką metę jest korzystny dla zdrowia.6 W czasach pierwotnych była to sytuacja, w której człowiek musiał np. uciec przed zwierzęciem, żeby ocalić swoje życie. Jednak długotrwałe podniesienie poziomu kortyzolu we krwi jest bardzo szkodliwe.
Skutki i konsekwencje stresu
W 2004 Gregory Miller oraz Suzanne Segerstrom przeprowadzili badanie empiryczne, które wykazały, że stres wpływa bezpośrednio na nasz system immunologiczny.7 W sytuacji zagrożenia nasz organizm pozostawia funkcje niezbędne do przetrwania np. oddychanie. Odcinane są automatycznie kreatywne myślenie, popęd seksualny, trawienie. W strachu odpływa nam krew z twarzy i jest pompowana do kończyn, by można było być gotowym do ucieczki. Nasze ciało jest czujne i wrażliwe na bodźce. 8
Skutki długotrwałego stresu:
•Choroba wrzodowa (wzrost częstości bicia serca zmniejsza aktywność wydzielniczą oraz częstość jego skurczów. Potem następuje wzmożona aktywność pustego żołądka i atak wyściółki samego żołądka)
•Choroby serca (chwilowe niedokrwienie serca prowadzi do nieprawidłowych skurczów)
•Migreny (wzrost ciśnienia amin endogennych prowadzi do skurczu naczyń krwionośnych w mózgu. Kiedy się rozkurczają nasz mózg interpretuje je jako ból)
•Nadciśnienie tętnicze (noradrenalina oraz adrenalina wpływają na wzrost ciśnienia, a także obniżona odporność utrudniania przeciwdziałanie zakrzepom)
•Otyłość (zwiększenie apetytu oraz potem „zajadanie” stresu)
•Osłabienie układu odpornościowego (podniesienie poziomu cukru w krwi, mniejsza synteza białek w układzie odpornościowym)
•Bezsenność
•Pogorszenie nastroju lub depresja
•Osłabienie pamięci9 (hormony stresu powodują degenerację hipokampa)
•Napięcie mięśniowe (sztywnienie karku, bóle pleców. Mięśnie usztywniają się, tracą elastyczność na skutek zaburzenia krążenia krwi w mięśniach i niekontrolowanych przykurczów mięśni)
•Zaburzenia metabolizmu (aktywność w przysadce, korze nadnerczej i podwzgórzu powodują cukrzycę, otyłość brzuszną czy insulinoodporność)
•Astma (stres może działać na nerwy i powodować skurcz mięśni z płucach, co pogłębia trudności z oddychaniem)
•Niedoczynność lub nadczynność tarczycy (kortyzol uszkadza nadnerczę, która wpływa na funkcjonowanie tarczycy)
•Zwiększone ryzyko demencji (ryzyko demencji starczej jest o 65% wyższe u kobiet, które doświadczały silnego stresu)
•Szybsze starzenie się (skracają się chromosomy odpowiedzialne za proces starzenia wraz z każdym kolejnym podziałem komórki)
•Zespół nadwrażliwego jelita
•Rozwój choroby Alzheimera10
Lista konsekwencji przewlekłego stresu może być jeszcze dłuższa. Co ciekawe, wraz z rozwojem społecznym odczuwanie stresu jest coraz większe. Uczestnicy, którzy brali udział w badaniu dotyczącym stresu w latach 60 deklarowali znacznie niższy poziom odczuwanego stresu niż ich rówieśnicy w latach 90. Warto zadbać o siebie i przyjrzeć naszemu stylowi życia i stresowi, który nam na co dzień towarzyszy. Może on odbierać nam radość z życia oraz zdrowie.
Więcej o reakcjach fizjologicznych na stres tutaj
Jak sobie radzić ze stresem? Kliknij tutaj
Jeśli chcesz się umówić na sesję coachingu lub mentoringu wystąpień publicznych skontaktuj się ze mną:
Bibliografia:
1. J. Kalat, Biologiczne podstawy psychologii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006, s. 364
2. R. Gerrig, P. Zimbardo, Psychologia i życie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006, s. 399
3. Jw., s. 399
4. Jw., s. 400
5. D. Rock, L. Page, Fundamenty coachingu. Neurobiologia a skuteczna praktyka, Warszawa 2014, s. 165
6. J. Kalat, Biologiczne podstawy psychologii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006, s. 367
7. D. Rock, L. Page, Fundamenty coachingu. Neurobiologia a skuteczna praktyka, Warszawa 2014, s. 166
8. D. Goleman, Inteligencja emocjonalna, Media Rodzina, Warszawa 2005, s.44
9. J. Kalat, Biologiczne podstawy psychologii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006, s. 364-369
10. J. Gibas, Pokonaj stres z Kaizen, Helion, Gliwice 2004, s. 64-72
Cześć. Witaj na moim blogu:) Jestem psychologiem, trenerem wystąpień publicznych, Head of Speakers TEDxZurich i mentorem mówców TEDxWarsaw oraz certyfikowanym coachem ICF na poziomie PCC. Pomagam m.in. prawnikom, wokalistom, aktorom, wykładowcom i ludziom z biznesu w przygotowaniu się do ich przemówień przed setkami ludzi na publiczności, a także w prowadzeniu spotkań czy prezentacji. W 2021 zostałam wybrana jako jedna z 11 najlepszych trenerów wystąpień publicznych na świecie, według rankingu Coach Foundation.
Moja ścieżka do miejsca, w którym jestem prowadziła mnie przez wiele lat edukacji muzycznej, ale również SWPS, SGH i podyplomowe studia coachingowe. Jako jedyna Polka występowałam w musicalu kubańskim „Conoce mi Cuba”. Przez wiele lat pracowałam nad opanowaniem tremy, która spędzała mi sen z powiek. Zawsze też zastanawiałam się jak pracować z wewnętrznym krytykiem, nie przejmować się opinią innych i jak budować prawdziwe poczucie pewności siebie na scenie. Teraz już znam odpowiedź. W ostatnim czasie udzieliłam niezliczonej ilości wywiadów, co tylko jeszcze bardziej mi uświadomiło, jak dużo daje pewność siebie przez kamerami i umiejętności autoprezentacji.